Sevin ya da sevmeyin, Elon Musk, şüphesiz çağımızın en etkili girişimcilerinden biri. Gençliğinde dahi internet, temiz enerji ve uzay keşfi gibi alanların insanlığın geleceğini en çok etkileyecek sorunlar olduğunu öngören Musk, bu vizyonla, birçok kişinin imkansız gördüğü projeleri hayata geçirdi ve çeşitli sanayileri kökten değiştirecek adımlar attı.
Onun liderliğinde kurulan veya geliştirilen şirketlere kısaca bir bakalım:
Musk'ın etkisi, teknolojik vizyonlarıyla sanayi liderlerini geride bırakmasıyla ve jeopolitik bir oyuncu olarak konumlanması sayesinde açıkça görülüyor. Hatta NASA’nın şu anda astronotları Uluslararası Uzay İstasyonu’na taşımak için SpaceX’e alternatifi Rusya’nın Soyuz roketleri. Bu da ABD’yi kendi açısından kötünün iyisini seçmeye zorlayacak bir durum yaratıyor.
PEKİ ALTERNATİFİ NE?
Yeniden soralım: Elon Musk'sız bir dünya neye benzerdi? Almanya'daki Sol Parti, Die Linke, milyarderlerin olmadığı bir gelecek için beş adımlı cesur bir plan önerdi. Bu plan, zenginlerin servetini vergilendirerek (milyon Euro üzerindeki servete %1'den başlayıp milyar Euro üzerindeki servete %12'ye kadar çıkan servet vergisi, 2 milyon Euro üzerindeki servete %30'a varan tek seferlik vergi, yüksek gelirli yöneticilere %75 gelir vergisi ve kademeli sermaye kazancı vergisi) Almanya'nın en zenginlerinin servetini on yıl içinde yarıya indirmeyi hedefliyor. Bu, Amerikalıların büyük çoğunluğunun milyarderlerin çok az vergi ödediğine inandığı ve neredeyse yarısının servet birikimine bir sınır getirilmesini istediği milyarder karşıtı halk duyarlılığıyla da örtüşüyor.
Ancak Musk'ın siyasi arenadaki son dönemdeki hareketleri, böyle bir dünyanın gerekliliğini düşündüren eleştirileri de beraberinde getirdi. Musk, Trump yönetiminde DOGE olarak kısaltılan Devlet Verimliliği Departmanı Başkanı ve kıdemli danışman olarak görev yaptı. Bu rolü, federal iş gücünde büyük işten çıkarmalara ve USAID (ABD Uluslararası Kalkınma Ajansı) kesintileri nedeniyle dünyanın en fakir çocuklarını öldürmekle suçlanmasına yol açtı.
Trump'la yaşadığı dramatik ve zehirli ayrılık da onun siyasi etkisinin tartışılmasına neden oluyor. Musk, Trump'ın federal bütçe taslağını’ iğrenç bir rezalet’ olarak nitelendirirken, Trump ise, Musk'ın kendisine nankörlük ettiğini ve 2024 seçimini onsuz kazanamayacağını iddia ettiğini söyleyerek Musk'ın şirketleriyle olan federal sözleşmeleri iptal etmekle tehdit etti. Musk'ın Epstein dosyalarıyla ilgili iddiaları da bu kavgayı alevlendirdi.
Bu olaylar, Musk'ın şirketleri üzerinde de etkili oldu. Tesla'nın hisse senedi değeri politik faaliyetleri nedeniyle düştü ve Twitter'ın X'e dönüşümüyle birlikte şirket değeri %44 düşerek 9,4 milyar dolara kadar geriledi. Musk'ın politik duruşu nedeniyle müşterileri dünyanın birçok ülkesinde Tesla'ya sırt çeviriyor. Tesla, bu yılın ilk üç ayında araç satışlarında yaşadığı %13'lük düşüşle 2022'den bu yana en kötü çeyreğini geçirdi.
Musk'ın aykırı, sendika düşmanı, kemer sıkma yanlısı milyarder ve faşist komplo teorilerini yayan bir figür olarak görülmesi, hatta Trump kazanınca yaptığı el hareketinin Nazi selamı olarak algılanması da kamuoyu imajını olumsuz etkiledi. Hatta Demokratlar, onu Cumhuriyetçi rakiplerine karşı öcü olarak kullanma stratejisi bile geliştirdi. Kamuoyu yoklamaları, Musk'ın Trump'tan çok daha fazla sevilmediğini ve DOGE'nin popülaritesinin Musk ile ilişkilendirildiğinde düştüğünü gösteriyor.
Öte yandan, insanların çalışmadığı işsiz bir dünya vizyonu, yani yapay zekanın tüm işleri üstlenmesi fikri de sıkı bir şekilde tartışılıyor. Oscar Wilde ve Karl Marx da daha az zorunlu işgücü hayal etse de, tamamen işsiz bir dünya bir parça distopik olabilir.
Çalışmanın sosyal etkileşim, kimlik ve zihinsel sağlık için faydalı olduğu biliniyor; dolayısıyla Musk’ı eleştirenlerin temel dayanağı teknolojinin işleri ortadan kaldırmak yerine daha az ve daha iyi işler yaratmak için kullanılması gerektiği savunusu.
BİR DENGE ARAYIŞI
Tüm bunlara bakınca; Elon Musk'sız bir dünya, belki de inovasyon hızında bir yavaşlamaya yol açardı. Onun vizyonu ve risk alma eğilimi, uzay, elektrikli araçlar ve yapay zeka gibi alanlarda büyük ilerlemeler kaydetmemizi sağladı. Ancak bu ilerlemeler, servetin ve gücün tek elde toplanması, siyasi kutuplaşma ve sorumsuz davranışlar gibi ciddi bedellerle geliyor.
Almanya'daki milyardersiz dünya planı, bu bedelleri ödemeden, zenginliğin daha adil dağıtıldığı ve siyasi etkinin tek bir kişide yoğunlaşmadığı bir gelecek arayışını temsil ediyor. Musk'ın DOGE'deki rolü ve Trump ile yaşadığı çatışma, bu gücün ve etkinin ne kadar istikrarsız ve tartışmalı olabileceğini de gösteriyor. Trump'ın bile, Musk'ın DOGE'den ayrıldıktan sonra siyaset sahnesindeki görünürlüğünün azalmasından memnun olduğu konuşuluyor.
Belki de mesele, Elon Musk'ın var olup olmaması değil, onun gibi dahilerin yarattığı ilerlemelerin toplumsal faydaya dönüşürken, tek bir kişide toplanan aşırı gücün demokratik ve sosyal dengeleri bozmasını engelleyecek mekanizmaların giderek güçsüzleşmesi. İşin geleceği konusunda da, yapay zekanın tüm işleri ortadan kaldırdığı bir ütopya yerine, teknolojinin insanları daha az yorucu ve daha anlamlı işlere yönlendirdiği bir denge arayışı, çok daha gerçekçi ve istenilir bir gelecek vizyonu olabilir.
Musk'sız bir dünya, muhtemelen çok farklı olurdu, ancak şimdiki tartışmalar, onun varlığının da altını çizdiği önemli sorunları ve arayışları da tekrar düşünmemizi sağlayabilir.
